Prawo do urlopu ustanawiają przepisy Kodeksu pracy, a zatem przysługuje pracownikom. Oznacza to, że urlop macierzyński dotyczy jedynie osób zatrudnionych na umowę o pracę. Prawa do urlopu nie uzyskają osoby wykonujące pracą w oparciu o umowy o dzieło lub umowy zlecenia.

O prawie do urlopu zatrudnionej matki decyduje urodzenie dziecka. Formalnie wystarczy dostarczyć pracodawcy zaświadczenie ze szpitala. Żadne odręcznie pisane wnioski nie będą do tego potrzebne. Urlop macierzyński liczy się od dnia narodzin dziecka. Pracodawca nie ma prawa rozwiązać umowy z podwładną będącą na urlopie macierzyńskim (ogłoszenie upadłości przez firmę, w której zatrudniona jest młoda matka to jedyny wyjątek).

Na podstawie zaświadczenia lekarskiego z urlopu macierzyńskiego można skorzystać na dwa tygodnie przed przewidywaną datą porodu. Ta decyzja leży po stronie kobiety, a nie pracodawcy. Składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe matek przebywających na urlopie macierzyńskim opłaca państwo (ZUS).

Długość urlopu macierzyńskiego

• Urodzenie jednego dziecka – 20 tygodni
• Urodzenie dwojga dzieci (jeden poród) – 31 tygodni
• Urodzenie trojga dzieci (jeden poród) – 33 tygodnie
• Urodzenie czworga dzieci (jeden poród) – 35 tygodni
• Urodzenie pięciorga i więcej dzieci (jeden poród) – 37 tygodni
• Adopcja dziecka w wieku do 7 roku życia – 20 tygodni

W przypadku, gdy dziecko urodzi się martwe lub gdy zgon nastąpi przed upływem 8 tygodnia życia, urlop macierzyński wynosi 8 tygodni + 7 dni od dnia zgonu.

Dodatkowy urlop macierzyński

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego młoda matka ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego, który możliwy jest również do podzielenia pomiędzy dwóch rodziców.

Urodzenie jednego dziecka -6 tygodni
Urodzenie dwojga i więcej dzieci (jeden poród) –  8 tygodni

Matka lub ojciec korzystający z dodatkowego urlopu macierzyńskiego może wykonywać pracę u swojego pracodawcy w ograniczonym czasie pracy nie przekraczającym połowie pełnego czasu pracy na stanowisku.

Urlop rodzicielski

Przysługuje po dodatkowym urlopie macierzyńskim. Wynosi 26 tygodni bez względu na liczbę dzieci urodzonych w pojedynczym porodzie lub adoptowanych. Dzięki niemu w sumie rodzice będą mogli pozostać z dzieckiem w domu przez 52 tygodnie.

Umowa o pracę na czas nieokreślony
Kobiety zatrudnione na podstawie umowy o pracę znajdują się w najlepszej sytuacji. Przysługuje im zarówno urlop, jak i zasiłek. W zależności od długości urlopu wysokość wynagrodzenia otrzymywanego przez matkę może być różna. W przypadku pełnego 52 tygodniowego urlopu, wynagrodzenie wyniesie 80% pensji. Półroczny urlop zwiększy tą kwotę do 100%. Jeżeli jednak w czasie półrocznego urlopu macierzyńskiego, matka zadecyduje o jego przedłużeniu, przez pozostałe 6 miesięcy otrzyma 60% wynagrodzenia.

Umowa o pracę na czas określony
W tym wypadku urlop nie może przekroczyć ostatniego dnia zawartego w umowie, gdyż przestaje on tego dnia być pracownikiem. Zasiłek macierzyński przysługuje jej nadal przez 52 tygodnie.

Umowa zlecenie i umowa o dzieło
Urlop macierzyński nie przysługuje kobietom zatrudnionym w według takiej umowy. Zasiłek macierzyński przysługuje jednak wszystkim paniom, które dobrowolnie odprowadzały składkę chorobową do ZUS do dnia porodu.